سیستم عامل گوشی؛ بررسی معایب و مزایای انواع سیستم عامل موبایل

حتماً هنگام جستجو درباره‌ی گوشی‌ها و انواع آنها با عبارت سیستم عامل گوشی روبه‌رو شده‌اید و احتمالاً برایتان این سؤال پیش آمده که عبارت سیستم عامل گوشی چه معنایی دارد؟ ما در این مطلب سعی کرده‌ایم شما را با مفهوم سیستم عامل گوشی آشنا کنیم و انواع سیستم عامل‌ گوشی و کارکرد آن‎ها را به‌ صورت مختصر برایتان شرح دهیم. به‌ طور مثال اگر شما یک گوشی سامسونگ داشته باشید، در مشخصات این گوشی نوشته شده که سیستم عامل آن اندروید است. این یعنی وقتی گوشی هوشمند خود را راه‌ اندازی می‌کنید، تمام آیکون‌ها در محیطی نمایش داده می‌شوند که به آن سیستم عامل اندروید می‌گویند. 

در‌ واقع بدون سیستم عامل موبایل شما امکان روشن شدن ندارد. هر گوشی سامسونگ دیگری را هم بررسی کنید، سیستم عامل آن نسخه‌ای از اندروید است که امکان دارد نسخه‌ای متفاوت با نسخه‌ی زمان عرضه‌ی گوشی باشد. البته این نسخه‌ها قابلیت بروز رسانی و باگ فیکس نیز دارند که برای استفاده از اپلیکیشن‌های بروز و جدید بسیار به‌ کار می‌آید. در این متن شما را با مهم‌ترین و پرطرفدارترین سیستم عامل‌های گوشی همراه، آشنا می‌کنیم. با ما همراه باشید.

محبوب‌ترین سیستم عامل گوشی: اندروید

یکی از انواع سیستم عامل گوشی که از اتفاق معروف‌ترین و پرکاربرترین سیستم عامل گوشی نیز هست، سیستم عامل اندروید است. این سیستم عامل با زبان برنامه‌نویسی جاوا نوشته شده است. همانطور که از فرم لوگوی این سیستم عامل گوشی برمی‌آید، نام آن به معنای ربات کوچک با مختصاتی شبیه به انسان است. این سیستم عامل موبایل برای اولین بار در سال 2008 و توسط کمپانی گوگل روی گوشی‌های HTC به بازار عرضه شد. کمپانی گوگل نیز پس از تولید این سیستم عامل گوشی، با برنامه‌های جانبی بسیار تحت فرمان گوگل بر روی این نسخه، تا به امروز از این سیستم عامل پشتیبانی می‌کند. سیستم عامل اندروید در واقع نسخه‌ای توسعه یافته بر اساس تکنولوژی WebKit روی سیستم عامل قدیمی‌تر لینوکس است. 

اندروید یکی از انواع سیستم عامل‌ گوشی به‌ صورت اوپن سورس یا منبع باز است، این بدین معناست که توسعه‌دهندگان بسیاری برای این سیستم عامل گوشی، اپلیکیشن‌های کاربردی گوناگون تحت عنوان Android SDK با همان سیستم برنامه‌نویسی جاوا طراحی و به بازار مجازی عرضه می‌کنند. این سیستم عامل روی دستگاه‌های بدون سیم و گوشی‌های سامسونگ، موتورولا، HTC و سونی به‌ صورت پیش‌فرض نصب شده است. از قابلیت‌های مهیج این سیستم عامل گوشی و تبلت، پشتیبانی از انواع فرمت‌های مولتی‌مدیا، شبکه‌های ارتباطی کاربران، دوربین‌های پیشرفته چندگانه و سخت‌افزارهای خاصی مثل GPS است. همچنین برنامه‌های بیشماری در این سیستم عامل عمدتاً به‌صورت رایگان قابل نصب و اجرا است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های اندروید محیط ساده، روان و در حقیقت فضایی به اصطلاح User Friendly است. رابط‌های کاربری بسیاری در محیط سیستم عامل گوشی اندروید قابل استفاده هستند از جمله:

• تاچ‌ ویز سامسونگ 
• وان یوآی سامسونگ 
• اکسپریا یوآی سونی 
• رابط کاربری سنس متعلق به کمپانی اچ‌تی‌سی 
• ال‌جی 
• اموشن یوآی متعلق به کمپانی هواوی / آنر   
• رابط کاربری استوک اندروید یا اندروید خالص گوگل متعلق به کمپانی نکسوس

هر ساله برای سیستم عامل گوشی اندروید آپدیت‌های جدید می‌آید که در واقع نسخه اندروید را به نسخه‌ای جدیدتر با امکاناتی بیشتر تبدیل می‌کند. جدیدترین نسخه اندروید تا به امروز نسخه‌ی 12.0 است که توسط کمپانی گوگل در 18 مه 2021 با عنوان S معرفی شد. این بروز رسانی‌ها تجربه‌ی کاربری در سیستم عامل گوشی را برای کاربر به تجربه‌ای پویا بدل کرده است.

مزایا

• در دسترس بودن بسیاری از برنامه ها و بازی ها
• امکان دانلود اپلیکیشن ها خارج از گوگل پلی
• قابلیت های فراوان شخصی سازیپ
• ویجت های هوشمند و زیبا

معایب

• نیاز به ایجاد گوگل اکانت
• پشتیبانی نرم افزاری نه چندان طولانی مدت
• تبلیغات آزاردهنده در برنامه ها
• وجود Bloatwareهای زیاد

سیستم عامل گوشی اپل؛ iOS

یکی دیگر از انواع سیستم عامل گوشی همراه مربوط به گوشی اپل است. همان‌طور که احتمالاً می‌دانید، سیستم عامل گوشی اپل IOS (آی ‌اُ اِس) است. این سیستم عامل انحصاری دومین سیستم عامل گوشی محبوب پس از اندروید، برای اولین بار در سال 2007 به همراه آیفون رونمایی شد. این سیستم عامل موبایل در زمینه‌ی امنیت و احترام به حریم خصوصی کاربران از اعتبار چشم‌گیری برخوردار است. اپلیکیشن‌هایی که قرار است روی این سیستم عامل موبایل نصب شود، بایستی حتماً توسط کمپانی اپل تایید شده و از لحاظ امنیتی قابل اطمینان باشند. این برنامه‌ها در پلتفرمی بنام اَپ اِستور (AppStore) برای دانلود موجود هستند. 

اَپ اِستور در واقع فروشگاهی مجازی است که برنامه‌های متناسب با IOS را درون خود جای داده است. همچنین دایره‌ی سخت‌افزاری قابل تطبیق با این سیستم عامل بسیار محدود و انحصاری است. این بدین معنا است که فقط دستگاه‌های انحصاری آیفون، آی پد تاچ، اپل تی وی و آی پد از این سیستم عامل استفاده می‌کنند. بروزر یا همان مرورگرِ IOS سافاری است که در مقایسه با مرورگرهایی مانند گوگل کروم و فایرفاکس که در واقع مرورگرهای اندروید هستند، سرعت بیشتری دارد. همچنین سیستم عامل موبایل آیفون بر مبنای رابط کنترل چند لمسی طراحی شده است. 

در سیستم عامل گوشی آیفون یا همان iOS امکان پشتیبانی از حافظه‌های جانبی وجود ندارد و کاربران بسته به نیاز خود بایستی نسخه‌ای از دستگاه را انتخاب کنند که حجم حافظه‌ی داخلی آن با انتظاراتشان همسان باشد. مگر اینکه هر چند وقت یک بار با استفاده از برنامه‌ی iTunes اقدام به انتقال فایل‌ها به کامپیوتر یا لپ‌تاپ کنند. دستگاه‌های دیجیتال مجهز به سیستم عامل IOS معمولاً گران‌قیمت هستند؛ به همین خاطر این روزها آیفون، لاینی جدید و نسبتاً اقتصادی با نمایندگی گوشی‌هایی مثل Iphone SE با قیمتی متعادل‌تر و با بهره‌گیری از همین سیستم عامل تولید کرده است. 

مزایا

• رابط کاربری یکپارچه و کاربرپسند
• مصرف بهینه باتری
• امنیت بسیار بالا
• مولتی تسکینگ

معایب

• عدم تغییر آیکون برنامه ها حتی بعد از آپدیت
• نبود سازگاری با سایر کامپیوترهای غیر از iOS
• عدم پشتیبانی از ویجت ها
• محدودیت های فراگیر iOS

سیستم عامل گوشی‌ شیائومی

یکی دیگر از انواع سیستم عامل گوشی همراه، متعلق به کمپانی بزرگ شیائومی است. کمپانی شیائومی یکی از بزرگ‌ترین کمپانی‌های تولید دستگاه‌های دیجیتال و در رأس آن گوشی شیائومی و تبلت‌های این کمپانی است. سیستم عامل گوشی شیائومی در واقع همان اندروید است و رابط کاربری آن MIUI (می‌یوآی) می باشد که به‌ صورت انحصاری در خدمت این کمپانی چینی است. واژه MIUI برگرفته از عبارت "MI User Interface" است، در واقع واژه MI نماینده برند شیائومی و UI به معنای رابط کاربری است. MIUI یک رابط کاربری توسعه یافته بر مبنای اندروید است که به دلیل تحریم‌های ایالت متحده و خدمات گوگل بر علیه چین و همچنین بومی محور بودن این برند ابتدا به زبان چینی نوشته شده بود. MIUI ظاهری ملهم از سیستم عامل موبایل اندروید، لانجر، تاچ‌ویز سامسونگ و حتی IOS داشت و کار با آن برای کاربرانی که قبلاً لااقل یکی از این گوشی‌ها را داشتند، بسیار آسان بود. مخصوصاً کاربران IOS شباهت بسیار زیادی بین این دو رابط یافتند که طبعاً می‌توانست برایشان جذاب باشد.

پس از انتشار و توسعه‌ی این فریم‌ور جدید، از این سیستم عامل استقبال زیادی شد. کم‌ کم نسخه‌های ترجمه شده و البته غیر رسمی از این سیستم عامل گوشی نیز وارد بازار شد. این موضوع شیائومی را بر آن داشت تا نسخه‌های ارتقا یافته‌تری را در بخش‌های چینی، اروپایی و جهانی به‌صورت رسمی وارد بازار کند. این نسخه‌ها که تا امروز نیز کاربرد دارند همگی دارای گزینه‌ی بروز رسانی هستند و هر از گاهی امکان آپدیت برای آن‌ها وجود دارد. تفاوت اصلی این سه بخش در واقع به همان مشکلاتی بر‌می‌گردد که به خاطر تحریم‌های ایالات متحده، گریبان چین و کمپانی گوگل را گرفته است. بنابراین چین مجبور شد تا خدمات گوگل و گوگل‌پلی را تنها در دو بخش جهانی و اروپایی تعبیه کند. بنابراین گوشی‌های چینی شیائومی فاقد امکانات گوگل و پشتیبانی از این خدمات هستند. 

نکته‌ی جالب در مورد MIUI امکان نصب این سیستم عامل روی گوشی‌های دیگر به‌ جز شیائومی است. البته در صورت نصب این سیستم عامل روی گوشی‌هایی جز شیائومی، تمامی امکاناتی که شما مثلاً در گوشی شیائومی با MIUI پیش‌فرض مشاهده می‌کنید، قابل انتقال نخواهد بود. در تست‌های انجام شده این سیستم عامل بسیار روان است و سرعت قابل قبولی دارد. همچنین فضای ساده، مینی‌ مال و توجه به قواعد زیباشناسانه و خطوط طلایی کار با این سیستم عامل را تسهیل کرده و در واقع فضایی به اصطلاح User Friendly برای کاربران به ارمغان آورده است. قابلیت شخصی‌سازی‌ها نیز در MIUI به گونه‌ای رضایت‌بخش و کاربردی اعمال شده است. 

مزایا

• طراحی چشم نواز
• امکانات شخصی سازی فراوان
• پشتیبانی بسیاری از برنامه ها و بازی ها
• پشتیبانی از قابلیت One Hand

معایب

• عدم پشتیبانی طولانی مدت
• کمی باگ دار بودن 
• مولتی تسکینگ ضعیف

سیستم عامل موبایل نوکیا: سیمبیان

یکی از اولین انواع سیستم عامل گوشی همراه متعلق به شرکت نوکیا است. گوشی نوکیا یکی از قدیمی‌ترین و نوستالژیک‌ ترین گوشی‌های همراه برای ایرانیان محسوب می‌شود. نوکیا سال‌ها برای ساخت گوشی‌های موبایل و تلفن‌های هوشمند با کمپانی بزرگ مایکروسافت شریک بود. حتی در برهه‌ای کل بخش تولیدات را به این شرکت سپرد، اما چندی نگذشت که در سال 2016 با پایان حق انحصار مایکروسافت بر برند نوکیا، دوباره خط تولید گوشی‌های موبایل را در دست گرفت و اولین گوشی هوشمند خود را در سال 2017 روانه بازار جهانی تلفن‌های همراه کرد. اگر یکی از کاربران قدیمی گوشی‌های نوکیا باشید، حتماً نام سیستم عامل Symbian (سیمبیان) را شنیده‌اید. سیستم عامل سیمبیان (وبسایت ویکی‌پدیا) که بر اساس زبان برنامه‌نویسی C و ++C نگاشته شده، در واقع سال‌ها پیش سیستم عامل گوشی‌ هایی‌ همچون سونی اریکسون، سامسونگ، ال‌جی و موتورولا بوده است. اما در سال 2008 کمپانی نوکیا سهام آن را به‌صورت کامل خریداری کرد و از آن پس این سیستم عامل به این شرکت تعلق گرفت و طی سالیان سال نوکیا از این سیستم عامل برای گوشی‌های خود استفاده کرد.

کار تا جایی پیش رفت که سیستم عامل گوشی نوکیا لقب پر استفاده‌ترین سیستم عامل گوشی را از آنِ خود کرد. ویژگی برتر این سیستم عامل امکانات کاربردی بسیار همراه با عدم مشکلات حافظه در دستگاه‌هایی با حداقلِ توانِ سخت‌افزاری است. در آن سال‌ها اپلیکیشن‌ها و بازی‌های فراوانی برای این سیستم عامل طراحی شد که در نوع خود رکورد شکن بود. اما به‌ هر حال مشکلاتی نیز در کار با این سیستم عامل متوجه کاربران بود. مشکلاتی مانند پیچیدگی کار با این سیستم عامل و در واقع چیزی برعکس آن چیزی که از آن با عبارت User Friendly یاد می‌کنیم. در اتصالات به شبکه جهانی نیز این سیستم عامل کمی ضعیف عمل می‌کرد. 

در سال‌های بعد نوکیا دست به ویرایش نسخه‌های مایمو و میگو لینوکس زد که البته این نسخه‌ها نیز مورد استقبال بسیاری از کاربران نوکیا در سرتاسر جهان واقع شد.چندی بعد اپلیکیشن و بازی‌های بسیاری برای این سیستم عامل‌ها نوشته شد. حتی کار به جایی رسید که به وسیله نوعی امولاتور به نام Apkenv امکان نصب بسیاری از نرم‌افزارهای اندرویدی بر روی سیستم عامل مایمو میسر شد. اما در همین زمان بود که پروژه‌ی سیستم عامل میگو شکست سنگینی خورد. پس از آن نوکیا تا مدتی از سیستم عامل ویندوز فون ماکروسافت مدد خواست. ویندوز فون یکی از انواع سیستم عامل گوشی بود که در آن سال‌ها کاربران بسیاری داشت. اما در سال‌های اخیر نوکیا استفاده از سیستم عامل روتین اندروید را ترجیح داده است. هر چند در کنار این رویکرد هر از گاهی نیز نسخه‌های بروز رسانی شده‌ای برای سیمبیان به بازار عرضه می‌شود. در حال حاضر دو رابط کاربری تقریباً مشابه از لحاظ گرافیکی برای این سیستم عامل وجود دارد: یکی Series 60 و دیگری UIQ. از بین این دو، سری 60 بیشترین استفاده را در بین گوشی‌های نوکیا دارد. هر چند UIQ نیز دارای امکانات مثبتی است که به گفته منتقدین جهان تکنولوژی کم‌کم محبوبیت خود را به‌دست خواهد آورد. 

مزایا

• متن باز بودن
• قیمت مناسب محصولات سیمبیان

معایب

• عدم به روزرسانی
• طراحی خشک و ساده
• وابستگی به نوکیا

سیستم عامل ویندوز موبایل

حوالی سال 2000 بود که سیستم عامل ویندوز موبایل به‌ طور مستقل همراه با یک Pocket PC با نام Pocket PC 2000 روانه بازارها شد. در‌ واقع این سیستم عامل گوشی معادل قابل‌حمل ویندوز دسکتاپ بود که در همان سال‌ها چند نسخه دیگر از آن نیز برای مصرف‌کنندگان به بازار عرضه شد. سه سال بعد در سال 2003 عبارت "Windows Mobile 2003" با نام اصلی OZONE به‌ صورت رسمی توسط مایکروسافت به‌ جای نام Pocket PC 2003 اعلام شد. با ورود ویندوز موبایل به دنیای تکنولوژی، دوگانه‌ای با دو قطب اندروید و آی‌ اُ اِس درهم شکست؛ هرچند ویندوز موبایل هیچ‌گاه نتوانست رقیبی برای این دو سیستم عامل محسوب شود. در واقع ظهور اندروید و IOS ویندوز موبایل را به اصطلاح Knock Out کرد به‌ طوری‌ که این سیستم عامل تقریباً از صحنه تکنولوژیک محو شد. 

کار تا جایی پیش رفت که در فوریه 2010 کمپانی بزرگ مایکروسافت اعلام کرد گزینه‌ای به نام ویندوز فون قرار است جایگزین ویندوز موبایل شود. بنا بر این گفته ویندوز موبایل منسوخ شد و راه برای ورود سیستم عامل تازه‌نفسی به نام ویندوز فون هموار شد. در‌ واقع نسخه 6.5.5 ویندوز موبایل آخرین نسخه از این سیستم عامل بود؛ چرا که توسعه آن متوقف و تمرکز مایکروسافت بر روی ویندوز فون قرار گرفت. مایکروسافت در آن سال‌ها ادعا می‌کرد ویندوز فون را با استفاده از مدرن‌ترین صنعت برنامه‌نویسی کرده و البته ماحصل، صحه بر این گفته بود. دوران ویندوز فون عصر طلایی بود که گوشی نوکیا پرچمداری آن را می‌کرد. اگرچه سیمبیان سیستم عاملی شریف برای نوکیا دوستان بود، اما عصر طلایی قواعد را در هم شکست. 

سودای سکوی قهرمانی ویندوز فون در کنار دو رقیب خود یعنی اندروید و IOS به مدد گوشی نوکیا محقق گشت. سال‌ها گذشت. پس از سال 2010 که به‌ طور رسمی اعلام شد قرار نیست دیگر نسخه‌ای جدید برای ویندوز فون به بازار بیاید، باز هم تا مدت‌ها کاربران آپدیت‌های امنیتی و باگ‌ فیکس‌های این نسخه را دریافت می‌کردند. اما سرانجام در 10 دسامبر 2019 پایان رسمی پشتیبانی از ویندوز نسخه 10 موبایل اعلام شد. این پایانی بر رویای شیرینی بود که خیلی از ما با گوشی‌های تحت ویندوزمان بار دیگر به یاد خواهیم آورد.

مزایا

• طراحی کاربرپسند و چشم نواز
• عملکرد بهینه باتری در این سیستم عامل گوشی
• امکان شخصی سازی

معایب

• تعداد کم برنامه ها و بازی ها در ویندوز موبایل
• صفحه آبی مرگ
• سرعت پائین سیستم عامل

سخن آخر...

در بازار دیجیتال انواع سیستم عامل گوشی وجود دارد که همان‌طوری که مشاهده کردید، ما در این مطلب به سراغ سیستم عامل موبایل رفتیم که با نسخه‌های مرتبط با لپ‌تاپ‌ها و کامپیوترها متفاوت بود. در واقع این سیستم عامل‌ها مخصوص دستگاه‌های دیجیتال قابل حمل مثل گوشی‌ها، تبلت‌ها و دستیارهای دیجیتال همراه است. در کلیت این سیستم عامل‌ها بسیار شبیه به سیستم عامل‌های کامپیوترهای رومیزی و لپ‌تاپ‌ها است. سیستم عامل‌هایی مانند مایکروسافت ویندوز، لینوکس و مک‌اواس. در سال‌های اخیر با توجه به پیشرفت همه‌جانبه‌ی تکنولوژی، برخی از انواع سیستم عامل‌ گوشی مانند سیمبین، ویندوز موبایل، دنجر، بلک‌بری و... از رده خارج شدند، اما تعدادی سیستم عامل گوشی مطرح باقی ماندند که در مطلب فوق شما را با چند مدل از این سیستم عامل‌های جدید و معتبر که در انحصار کمپانی‌های مشهور تولید گوشی هوشمند هستند، آشنا کردیم.